Open jezelf voor God

Bidden is veel meer dan woorden uitspreken tot God. Heel ons leven wordt een gebed, als we ons leven eenvoudig openen voor God. Lectio divina (biddend omgaan met de Bijbel om Gods persoonlijke woord voor jou te horen) helpt je om jezelf voor God te openen, zodat je kan worden aangeraakt, wakker geschud, op koers gebracht, bemoedigd en genezen. Je kan ook zeggen: zodat de heilige Geest in je en door je heen kan bidden.

Lectio divina lijkt een verouderde kloosterpraktijk, maar het heeft ons in de eenentwintigste eeuw erg veel te bieden. Dit boek onderzoekt gedetailleerd de vier bewegingen die onderdeel uitmaken van lectio divina:

– gebed als opmerkzaam zijn (aandachtig waarnemen)
– gebed als overpeinzen (overdenken, overwegen)
– gebed als antwoorden (met lichaam, ziel en geest)
– gebed als zijn (contemplatie, in Gods tegenwoordigheid zijn)

Benner beschrijft een schat aan mogelijke onderdelen van gemeenschap met God. Hij gaat uitgebreid in op de plaats van ons verstand, onze zintuigen, ons voorstellingsvermogen, muziek, creativiteit en nog veel meer.
Hij schrijft: ‘Gebed is voor velen niet langer meer zo natuurlijk als ademhalen, het is zo ingewikkeld geworden als het leven. Het is iets geworden wat je doet, in plaats van gewoon een manier van zijn. Bidden is nog maar zelden wandelen in de tuin van onze dag als voorbereiding op de ontmoeting met de goddelijke Tuinman. Gebed is de vensters van je ziel openen, Gods tegenwoordigheid ontvangen en genieten van de gemeenschap met onze Geliefde, waarvoor wij zijn geschapen.’
Ontdek hoe gebed een manier van leven voor je kan zijn. Word niet alleen iemand die bidt, maar iemand voor wie heel het leven bidden is.

David G. Benner is emeritus professor psychologie en spiritualiteit aan het Psychological Studies Institute in Atlanta, Georgia (VS). Hij heeft veel boeken geschreven, waaronder het drieluik Liefde en overgave, Ontdek je echte ik en Verlangen naar Gods wil.

Inhoud

Dankwoord
Inleiding: Transformerende openheid naar God
1. Meer dan wat je je kan voorstellen
2. Voorbereiding op de ontmoeting met God
3. Lectio divina en de vier klassieke wegen van gebed
4. Gebed als opmerkzaam zijn
5. Gebed als overpeinzen
6. Gebed als antwoorden
7. Gebed als zijn
8. Leven als gebed, gebed als leven
9. Transformerend gebed
Verwijzingen

Inleiding
Transformerende openheid naar God
Stel je eens voor hoe anders je leven zou zijn als je voortdurend, van moment tot moment, open zou zijn voor God. Bedenk hoe de manier waarop je jezelf, anderen en de wereld ervaart, zou veranderen als je constant afgestemd zou zijn op Gods liefdevolle tegenwoordigheid. Als je het leven van Jezus met iedere ademtocht in je op zou nemen en door je heen zou laten stromen. Zo’n leven zou op zichzelf al een gebed zijn, want gebed is meer dan alleen de woorden die we tot God richten als we met hem praten, het is onszelf openen voor God.

We bevinden ons allemaal het grootste deel van ons leven ergens tussen de twee uitersten van volledig afgesloten zijn voor God en volledig open zijn voor hem. Daarom spreek ik over jezelf openen. Jezelf openen is meer dan een positie, het geeft een richting aan, een beweging naar steeds meer openheid. Het geeft aan dat we (ook als we verlangen naar diepe gemeenschap en eenheid met de Heer Jezus) ambivalent zijn over de kwetsbaarheid waarmee het samengaat. We aarzelen over onze openheid: we zetten een voorzichtige stap in de richting en trekken ons dan weer snel terug. Obstakels verstoppen de kanalen in ons die we graag volledig voor God willen openen. Daardoor blokkeert ons vermogen om de volheid van Gods leven te ontvangen. Deze blokkades kunnen allerlei vormen hebben: psychologisch (zoals onze angsten en niet-genezen wonden), theologisch (bijvoorbeeld ons verstoorde Godsbeeld) en geestelijk (zoals halsstarrig vasthouden aan spirituele gebruiken die ons niet langer leven brengen). Jezus verlangt ernaar dit soort blokkades op te ruimen, zodat wij steeds meer open kunnen worden voor hem, vervuld met zijn leven.

Daarom heeft gebed het vermogen ons te transformeren. Natuurlijk, door gebed kan God de wereld beroeren. Maar wat eerst komt en niet minder belangrijk is: door gebed kan Jezus ons aanraken en veranderen. Wij worden heel, als we leren leven in openheid voor God. Door onze reactie op het leven van Jezus dat constant in ons stroomt, beroert God de wereld.
De mogelijkheid tot transformatie vormt het hart van het christelijk geloof. Denk aan de belofte van de wedergeboorte of (als je deze term te ouderwets vindt of meer passend bij een traditioneler geloof dan dat van jou) aan bekering of geestelijk ontwaken. De grootsheid van de veranderingen die deze begrippen beschrijven, brengt ons misschien in verlegenheid. Maar ze herinneren ons eraan dat het christendom is gebouwd op de hoop dat in Jezus Christus alles nieuw zal worden.
Transformatie is fundamenteel voor spiritualiteit. Anders dan bij religiositeit (dat slechts gaat over geloofsopvattingen en gewoonten) gaat het bij spiritualiteit altijd over een reis. Het ligt niet vast, het is een weg die je bewandelt. Dit geldt natuurlijk in het bijzonder voor christelijke spiritualiteit, omdat de eerste volgelingen van Jezus ‘mensen van de weg’ werden genoemd. Sinds de eerste discipelen aan Jezus vroegen hen te leren bidden, staat gebed bij die weg altijd centraal.
Gebed en spiritualiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, omdat gebed een centrale rol speelt in dit diepe innerlijke werk van transformatie. Misschien heb je nog nooit vanuit dit kader naar gebed gekeken. Ik in ieder geval heel lang niet. Ik vond het prima om het als spirituele activiteit te zien, maar beschouwde het nooit als middel waardoor God ingang kreeg bij mij voor het geestelijk werk van transformatie. Dit heeft niet alleen mijn inzicht in gebed veranderd, maar veel belangrijker, het heeft veranderd hoe ik mijn rol en Gods rol in heel het proces zie.

Toen je de ondertitel van dit boek zag, vroeg je je wellicht af wat de oude kloosterpraktijk van lectio divina te maken heeft met deze transformerende dimensie van gebed. Alles wat uit een klooster komt lijkt voor een christen in deze drukke eenentwintigste eeuw wellicht ouderwets en irrelevant. Maar niets is minder waar. We zullen zien dat deze oude gebedspraktijk speciaal is ontwikkeld met het oog op transformatie. Het werd gezien als een manier om jezelf te openen voor God, zodat je kon worden aangeraakt, wakker geschud, op koers gebracht, geïntegreerd en genezen. Je kunt ook zeggen: het is een manier om onszelf voor God te openen, zodat we steeds opnieuw geboren kunnen worden in een constante reeks bekeringen die samen dit grote proces van transformatie vormen. Dat is precies het geschenk dat lectio divina ons biedt. Het geeft ons inzicht en een manier van bidden die totaal anders is dan hoe velen van ons bidden zien en praktiseren, want het helpt ons onszelf te openen voor God, zodat de heilige Geest in ons en door ons heen kan bidden.

Verwacht dus dat je beeld van gebed en hoe je bidt zal veranderen. Als je hier niet voor openstaat, besteed je tijd dan beter en leg dit boek weg, want dan is het niet voor jou. Maar als je zoekt naar een diepere openheid voor God en ernaar verlangt dat Jezus zijn werk voortzet om alle dingen (in jou en in de wereld) nieuw te maken, lees dan verder. Dan heb ik dit boek voor jou geschreven. Ik heb het geschreven om te laten zien dat gebed veel meer inhoudt dan je je ooit kunt voorstellen – dat dingen die je nooit als gebed hebt gezien in feite manieren zijn om jezelf voor God te openen. Ik heb het geschreven om je te helpen om bidden niet te zien als iets wat je doet (of erger nog, iets waartoe je verplicht bent), maar als een manier van leven. Ik heb het geschreven met het gebed dat jij en ik niet slechts mensen worden die bidden, maar mensen voor wie het leven bidden is.

1. Meer dan wat je je kunt voorstellen

Als we eerlijk zijn, moeten velen van ons toegeven dat gebed vaak meer een verplichting is dan iets wat spontaan voortkomt uit ons verlangen. Dit komt volgens mij deels doordat gebed vaak wordt voorgesteld als een geestelijke discipline. Discipline is iets wat we niet van nature doen, maar wat we menen te moeten doen omdat het goed voor ons zou zijn. We hoeven de meeste kinderen niet te vertellen dat ze moeten spelen. Maar voor volwassenen kan de discipline om te spelen nodig en heel goed zijn. Maar zoals we zullen zien, is gebed de natuurlijke taal van de ziel. Er is dus iets ernstig mis als het aanvoelt als iets wat we moeten.

Maar ons probleem ligt dieper dan gebed zien als verplichting. Het echte probleem en de kern van het misverstand is dat we gebed zien als iets wat we doen. Een betere omschrijving is: gebed is iets wat God in ons doet. Ons aandeel is veeleer instemmen dan initiatief nemen. Instemmen is heel eenvoudig ja zeggen op Gods uitnodiging tot een liefdevolle ontmoeting.
Gebed is zoveel meer dan we ons kunnen voorstellen, omdat God zoveel groter is dan we ooit zullen kunnen bevatten, met ons verstand en ook met ons voorstellingsvermogen. Daarom bad de apostel Paulus tot God die ‘door de kracht die in ons werkt bij machte is oneindig veel meer te doen dan wij vragen of denken’ (Efeziërs 3:20). Daarom roept Jezus ons in de bergrede op, als we ons zorgen maken over wat we moeten aantrekken, te denken aan de onbeschrijflijke schoonheid van een veld wilde bloemen (Matteüs 6:25-34). Zijn punt is: zelfs Salomo in zijn staatsiegewaden was niet zo prachtig gekleed als deze wilde bloemen. Als God het gras op het veld zo bekleedt, mogen wij erop vertrouwen dat zijn zorg voor ons onvoorstelbaar veel buitensporiger zal zijn.
Gebed betekent dingen tegen God zeggen, in stilte of hardop, zowel voorbede in eigen woorden als door anderen geschreven formele gebeden. Maar het is nog zoveel meer.

Het kan ook de volgende dingen omvatten:
– een gedeelte uit de Bijbel lezen en luisteren naar Gods persoonlijke woord voor jou hierin
– de kruiswegstaties mediterend afleggen
– thuis of in de kerk een kaars aansteken
– je geest door muziek dichter laten trekken tot Gods Geest
– je geloof bevestigen door de geloofsbelijdenis te lezen of te reciteren
– terugkijken op je dag en zien waar en hoe Jezus voor jou herkenbaar was
– mediteren over de Bijbel en nadenken over de betekenis ervan in jouw leven
– een rozenkrans gebruiken als raamwerk voor je meditatie
– je honger tijdens een periode van vasten gebruiken om je aandacht op God te richten
– je zegeningen tellen en erop reageren in dankbaarheid
– Niet-hoorbaar herhalen van een korte zin (bijvoorbeeld ‘Kom, Heer Jezus’ of ‘Mijn God en mijn al’), waardoor je gebed zich verplaatst van je bewustzijn naar je onderbewustzijn en van je denken naar je hart.
– avondmaal of eucharistieviering
– een lange tocht maken waarbij je het Jezusgebed herhaalt (‘Jezus Christus, Zoon van God, ontferm u over mij, een zondaar’)
– zonden belijden en vergeving vragen
– wierook ruiken tijdens een eredienst, waardoor je geest naar God wordt getrokken
– een contemplatieve boswandeling maken, waardoor bezig zijn met jezelf overgaat in God-bewustzijn
– een kruis slaan of buigen voor een altaar of crucifix
– stilte God toestaan je hart tot zich te trekken door het regelmatig zacht herhalen van een liefdevolle naam voor Jezus
– liturgische of andere geschreven gebeden biddend lezen
– het Onze Vader uitspreken in meditatie
– je richten op je ademhaling: je bij het inademen openen voor God en jezelf bij het uitademen aan hem geven
– toelaten dat je denken en je geest zich op God richten als je kerkklokken hoort of een brandende kaars ziet, of oneindig veel andere dingen die je aandacht op God kunnen richten
– een favoriet gezang of lied zingen of de woorden ervan overdenken
– mediteren bij een icoon of een kunstwerk over een christelijk thema
– je hart laten opstijgen in woordeloze aanbidding als reactie op een zonsondergang, een storm, een bloem of een boom

Sommige hiervan vind je misschien vreemd, omdat ze zover buiten je geestelijke comfortzone liggen dat je je afvraagt of ze de term christelijk gebed wel verdienen. Maar ze zijn voor christenen uit alle belangrijke denominaties en door alle eeuwen van de christelijke geschiedenis heen allemaal erg belangrijk geweest. Daarom zijn het allemaal christelijke vormen van gebed, en kan iemand die ernaar verlangt open en ontvankelijk voor God te zijn er veel van leren.
Maar het is heel belangrijk om te erkennen dat geen van deze dingen automatisch gebed is. Ook het richten van woorden of gedachten tot God is niet automatisch gebed. Maar dit alles (in feite heel het leven) kan gebed zijn, als het in geloof en met openheid op God wordt gericht. Het is de onderliggende hartgesteldheid die bepaalt of iets gebed is. Als je hart niet in geloof open is voor Jezus, lijkt het misschien op gebed en klinkt het misschien als gebed, maar het is geen echt christelijk gebed. Oprecht gebed begint altijd in het hart en is een daad waarbij je jezelf in geloof opent voor God.
De manieren waarop God met ons kan communiceren zijn oneindig veel creatiever en gevarieerder dan we ons ooit kunnen voorstellen. Daarom zijn de manieren waarop we met God kunnen communiceren ook veel breder en rijker dan de meesten van ons ooit ervaren. Groeien in gebed is leren onszelf steeds meer te openen voor God.

Gebed als gesprek
Maar wat is gebed? Het antwoord dat ik als kind op deze vraag kreeg, was dat gebed een gesprek is met God. Om mij aan te moedigen op zo’n manier te bidden, gaven mijn ouders mij voor mijn dertiende verjaardag mijn eerste boek over gebed. Het heette Prayer: Conversing with God (Gebed: praten met God) en ik leerde er uit dat gebed net zo eenvoudig is als praten, stil of hardop, met God, net zoals ik dat met andere mensen deed. Dit besef was heel sterk. Het werd het begin van de gewoonte om door de dag heen regelmatig met God te praten. Deze gewoonte heeft me sindsdien bijzonder veel goeds gebracht. Vaak is het een kort moment van voorbede, waarbij ik Jezus vraag iemand te zegenen die in mijn gedachten komt of die ik ontmoet. Of het zijn een paar woorden van dank als ik me bewust word van een zegening, zoals ik bijvoorbeeld zojuist God heb bedankt voor mijn ouders, die mij dat boek over gebed gaven, en voor de auteur van dat boek, die me zoveel heeft geleerd. Soms is het slechts één woord: Help! Het maakt niet uit hoe lang het is of waar het over gaat. Ik heb geleerd dat conversatiegebed mijn band met Jezus versterkt. Als ik door de dag heen met hem praat, herinnert het mij eraan dat ik een feitelijke relatie met hem heb en dat Jezus bij mij is, waar ik ook ben en wat ik ook doe.
Ik moet echter toegeven dat ik er lang over heb gedaan voordat ik het gesprek als interactie ging zien. Decennia lang waren mijn gebeden slechts